Từ xa nhìn vào, đình thờ trông khá đơn giản, nhưng vào tân nơi, mới thấy không phải đình được xây dựng sơ sài. Hầu như tất cả các chi tiết bằng gỗ : vì, kèo, giằng,... đều được chạm khắc kín các họa tiết (tất nhiên những họa tiết này quả thực không quá phức tạp, nhưng dày đặc các chi tiết bằng gỗ của tòa đình)

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3672.jpg
Họa tiết khắc trên đà mái đao

http://i203.photobucket.com/albums/a...IMG_3673-1.jpg
Thanh đà lớn ở giữa có khắc chữ ẤT HỢI - ghi lại năm Đình được xây dựng tại đây - năm 1995

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3680.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3678.jpg
Hoa văn được chạm khắc rất nhiều

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3677.jpg
Thanh đà cao nhất chạm hình Lưỡng long tranh châu, thanh đà thấp nhất chạm khắc năm dựng Đình : 1995, và các hoa văn họa tiết dày đặc

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3679.jpg
Bức chạm đóng trên cửa chính điện, bên trên là tấm bằng công nhận Di tích lịch sử, văn hóa.

Liền sau Phương đình là điện thờ cụ Thủ khoa Huân. Điện thờ gồm 3 gian Hữu ban (từ ngoài nhìn vào, nó nằm bên ... trái), Chính điện, và Tả ban (người ta gọi theo cách đứng trong điện nhìn ra ngoài). Cả ba gian điện đều đặt bàn thờ Anh hùng dân tộc - Thủ khoa Huân.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3682.jpg
Hữu ban. Ở đây, lúc trước có đặt thờ tầm hình của cụ Thủ khoa - được vẽ(chắc thế, vẽ truyền thần) lúc còn khá trẻ, nhưng năm 2008 không hiểu sao lại bị cất đi

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3683.jpg
"Quốc Thái Dân An" - bức đại tự chữ Hán ở Hữu ban

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3695.jpg
Tả ban - bàn thờ bài trí khá giống với bên Hữu ban

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3696.jpg
"Mưa Thuận Gió Hòa" - bức đại tự chữ Hán ở Tả ban

Tả ban còn là nơi để cỗ kiệu rước và chiếc trống, được dùng vào những ngày cúng lễ. Trên bàn thờ Tả ban đặt hình của cụ lúc trung niên - nhưng hôm tôi đến viếng Đình, bức ảnh cụ (ở Tả ban) vẫn đang được đặt trên cỗ kiệu

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3697.jpg
Ảnh thờ cụ Thủ khoa ở Tả ban - đang đặt trên cỗ kiệu.

Vào ngày giỗ cụ (14/4 Âm lịch), người ta tổ chức lễ rước kiệu từ đình thờ ra nơi cụ bị hành quyết cách đó không xa. Vào ngày đó, có rất đông học sinh của trường Mỹ Tịnh An (sát nơi đình thờ cũ được xây dựng - cũng ở gần đó) mặc đồng phục xếp thành hai hàng dài, từ Phương đình ra cổng, ra đến đường. Ảnh thờ của cụ nơi Tả ban được rước vào cỗ kiệu (trên kiệu còn đặt một bát hương và một bộ chân đèn nhỏ), và được rước ra nơi ngày xưa cụ bị Pháp hành quyết (các đình thờ chừng 600m, ngay dốc bên kia của cây cầu Cai Lộc - Mỹ Tịnh An. Tại đó, các vị chức sắc (nghe nói là) của Sở Văn hóa thông tin, cùng các bậc lão niên địa phương sẽ tổ chức thắp nhang tế anh linh cụ đúng tại nơi cụ bỏ mình vì nước.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3694.jpg
Cỗ kiệu và chiếc trống dùng trong dịp lễ.

Sinh thời, Thủ khoa Huân có làm thơ, khi bị đi đày ở Cayenne, cụ làm bài thơ Bị đày này (thường cụ không đặt tựa, nhưng sau này người ta "căn cứ" vào hoàn cảnh ra đời mà đặt tựa cho một số bài)

Muôn việc cho hay bởi số trời
Chiếc thân hồ hải biết bao nơi
Mấy hồi tên đạn ra tay thử
Ngàn dặm non sông dạo gót chơi
Chén rượu Tân Đình nào luận tiệc
Vần thơ cố quốc chẳng ra lời
Cương Thường bởi biết, nên mang nặng
Hễ đứng làm trai trả nợ đời


Cũng trong những lúc bị tù đày, cụ còn làm bài thơ Tri kỷ

Có ai tri kỷ, nhắn đôi lời
Biết thú chi vui, rủ dạo chơi
Chốn cũ phong lưu quen những thuở
Cảnh này quyến thức nhắn không người
Ở ăn tuy phải nương cùng tục
Khó nhọc đà nên cực nỗi đời
Hương hỏa ba sinh dầu chẳng toại
Đừng đem hình dịch để trêu ngươi

Chính điện là nơi đặt bàn thờ chính của cụ Thủ khoa

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3684.jpg
Phía trước là bộ lư, đèn và bức tượng bán thân cụ Thủ khoa Huân

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3692.jpg
Sau bức tượng, sát tường là bức hình của cụ

Từ ngoài nhìn vào, phía trái ban thờ đặt một tấm gỗ, khảm 4 câu đầu bài thơ Tuyệt mệnh của cụ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3685.jpg
Nửa đầu bài thơ Tuyệt mệnh


Hai bên bức ảnh thờ có treo hai câu đối, cụ làm ngay trước khi thọ hình (trình bày kiểu giống ngoài trụ cổng). Khi tàu Pháp chở cụ đến pháp trường, cụ có yêu cầu bọn chúng cho người nhà mang vải, bút đến để cụ viết hai câu đối này

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3688.jpg
Câu thứ nhất : HỮU CHÍ NAN THÂN KHÔNG UỔNG BÁCH NIÊN CHIÊU VẬT NGHỊ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3687.jpg
Câu thứ hai : DUY CÔNG BẤT TỰ DIỆT QUYÊN BẤT TỬ BÁO ÂN

Bên trong, sát khuôn ảnh thờ, cũng là hai câu đó viết bằng chữ Hán. Hai câu này tạm dịch nghĩa là :

Có chí khó giương ra, luống để trăm năm mang miệng thế
Dẫu công không đạt được, cũng liều một chết báo ơn vua

Trên tường, phía trên bức ảnh thờ, là bức đại tự chữ Hán

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3686.jpg
Bức đại tự có 4 chữ : THẦN LINH HIỂN HÁCH

Trên cao, ở cây đà phía trên bàn thờ, có treo tấm gỗ chạm khắc 3 chữ Hán

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3690.jpg
LONG HỔ HỘI


http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3689.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3691.jpg
Hai bên hông bàn thờ là hai giá binh khí bằng gỗ


http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3698.jpg
Hai cột trụ có đính các diềm gỗ khắc chạm hoa văn


http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3699.jpg
Mặt trước bàn thờ cũng chạm khắc hoa văn gỗ khá phức tạp

Từ cổng nhìn vào, mộ cụ nằm bên phải tòa đình, nằm chênh chếch chứ không thẳng góc. Nghe ông từ coi đình kể rằng, đất này vốn là đất hương hỏa xưa của gia đình cụ, khi cụ mất, người nhà đưa về đây chôn cất (mộ cụ vẫn ở đây từ năm 1875), lúc trươc, dân lập đình ngay bên ngoài lộ, gần trường Mỹ Tịnh An bây giờ, sau Sở Văn hóa mua lại đất của gia đình cụ để đưa đình thờ về cạnh mộ cụ năm 1995.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3700.jpg
Mộ Thủ khoa Huân nằm chếch bên phải tòa đình - nhìn từ cổng vào

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3701.jpg
Toàn cảnh khu mộ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3715.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3719.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3706.jpg
Đình thờ bên cạnh khu mộ

Ngày xưa, mộ cụ Thủ khoa chỉ được đắp bằng đất đơn giản, để tránh tai mắt Pháp, đầu thế kỷ XX, ông Trần Văn Thông - cháu ngoại của cụ - xây lại mộ bằng đá xanh. Bia mộ gồm 3 tảng đá xanh ghép lại, chia thành các phần : Chân bia, thân bia và mái bia.
Tảng đá chân bia có chạm khắc hoa lá
Thân bia dày 40cm, rộng 1m cao 72cm, ba mặt có khắc chữ Hán
Mái bia bằng đá đục giả ngói có 8 rãnh, chạm khắc hoa sen, chim Phượng khá đẹp.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3703.jpg
Mặt trước bia mộ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3704.jpg
Hai bên tạc hai câu đối :
Bên phải : MÃ LIỆP TÀNG BẤT HỦ
Bên trái : NGƯU MIÊN THẢO QUYẾT CƯ

Chính giữa bia mộ là 3 hàng chữ Hán, một vị khách viếng đình đã dịch lại (và ông từ đã ghi lại)
- Hàng giữa (chữ màu đỏ) : " Hoàng triều Định Tường giải nguyên, tính Nguyễn, tự Huân chi mộ" - tạm dịch : Mộ (ông) Nguyễn Huân, thủ khoa người Định Tường.
- Bên phải (chữ màu xanh) : "Đinh Dậu kiết các tạo" - xây dựng năm Đinh Dậu (1933)
- Bên trái : Nữ Nguyễn Thị Vạn - Nguyễn Thị Tánh lập thạch
( hai bà Nguyễn Thị Vạn, Nguyễn Thị Tánh là con gái cụ Huân)

Về hai câu đối trên bia mộ, nghĩa tiếng Việt tạm dịch là :

Vết ngựa dẫm, mãi không phai nhạt
Chỗ trâu ngủ, cỏ vẫn luôn xanh

Từ NGƯU MIÊN nghĩa là "Trâu ngủ" - ý nói về mồ mả (chắc theo quan niệm của người dân - vì thế, ở Nam bộ, mộ táng thường có hình dạng con trâu đang nằm ngủ)

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3709.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3707.jpg
Mộ táng hình con trâu nằm ngủ

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3705.jpg
Mặt bên phải bia mộ, tạc bài thơ Hãn mã, cụ Thủ khoa Huân làm ngay trước khi chịu chém :

HÃN MÃ NAN KHAM VỊ QUỐC CỪU
CHỈ NHÂN BINH BẠI, TRÍ THÂN HƯU
ANH HÙNG MẠC BẢ DOANH THÂU LUẬN
VŨ TRỤ THƯỜNG KHAN TIẾT NGHĨA LƯU
VÔ BỐ DĨ KINH HỒ LỖ PHÁCH
BẤT HÀNG CAM ĐOẠN TƯỚNG QUÂN ĐẦU
ĐƯƠNG NIÊN THO THỦY BA LƯU HUYÊT
ĐẢO RỒNG HIU HẮT NGỌN PHONG THU

Cụ Phan Bội Châu dịch thơ :

Ruổi dong vó ngựa trả thù chung
Binh bại cho nên mạng phải cùng
Tiết nghĩa vẫn lưu cùng vũ trụ
Hơn thua, xá kể với anh hùng?
Nổi xung mất vía quân Hồ Lỗ *
Quyết thác không hàng, rạng núi sông
Tho thủy** ngày rày pha máu đỏ
Đảo Rồng*** hiu hắt ngọn thu phong

* : "Hồ Lỗ" ám chỉ giặc ngoại xâm
** : "Tho thủy" ý nói về sông nước Mỹ Tho
***: "Đảo Rồng" là nơi cụ chịu chém.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3711.jpg
Mặt bên trái bia mộ, tạc hai câu đối của cụ bằng chữ Hán, nghĩa âm :

HỮU CHÍ NAN THÂN, KHÔNG UỔNG BÁCH NIÊN CHIÊU VẬT NGHỊ
TUY CÔNG BẤT TỰU, DIỆT TƯƠNG NHẤT TỬ BÁO QUÂN ÂN

Thêm vài hình ảnh về khuôn viên đình thờ Thủ khoa Huân

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3718.jpg
Vườn hoa, nhìn từ cổng lăng mộ ra phía cổng chính đình

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3725.jpg
Cây đa phía trái tòa đình - nhìn từ cổng chính

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3726.jpg
Cây đa bên phải tòa đình, gần mộ

Hai cây đa này mới được trồng khoảng 12 năm nay.

Và đặc biệt, sau lưng ngôi đình (vẫn trong khuôn viên đình), chộp được cả ... xe độ, mà còn độ dữ :

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3723.jpg


Thắp nén nhang tưởng nhớ người anh hùng dân tộc và chụp mấy tấm hình xong, tôi hỏi thêm về đường ra chỗ ngày xưa cụ bỏ mình vì nước, cứ tưởng xa, hóa ra rất gần. Lúc vào đình, lên lưng dốc cầu rồi rẽ trái, giờ quay ngược ra, vượt qua cầu, đổ đến lưng dốc phía bên kia, nơi cụ mất ngay bên phải đường. Ngày nay nó được ghi dấu bằng một tấm bia và một tiểu cảnh nho nhỏ.

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3727.jpg

http://i203.photobucket.com/albums/a...2/IMG_3729.jpg
Nơi ngày xưa cụ Thủ khoa Huân bị giặc hành hình.

hay wá, thanks anh tunbo ^_^